Siemianowicka Pływalnia: Ponad 117 Lat Historii i Sportu!
Siemianowicka Pływalnia Miejska to obiekt o niezwykłej historii, będący najstarszą czynną krytą pływalnią w Polsce. Pływalnia w 2025 roku, obchodzi imponujące 117 lat istnienia, odzwierciedlając w swojej ewolucji burzliwe zmiany historyczne i społeczne regionu. Znana lokalnie jako „Badyhala”, pływalnia ta nie tylko służy mieszkańcom jako centrum rekreacji i sportu, ale także pozostaje żywym świadectwem minionych epok, kształtując tożsamość społeczności Siemianowic Śląskich.
Ewolucja Pływalni Miejskiej a Zmiany Historyczne i Społeczne w Siemianowicach Śląskich
Historia Pływalni Miejskiej w Siemianowicach Śląskich jest ściśle spleciona z rozwojem przemysłowym i społecznym miasta. Pierwszy projekt budynku pływalni powstał w 1906 roku. W kwietniu 1907 roku spółka Vereinighte Konigs – und Laurahutte Akitien – Geseleschaft (Die Berg – Varwaltung), późniejsza Huta Jedność, zwróciła się do Zarządu Gminy Siemianowic o wydanie zezwolenia na jej budowę z przeznaczeniem dla swoich pracowników. Jako miejsce przyszłej budowy wskazano plac na końcu ulicy Pocztowej (obecnie Jana Śniadeckiego), przy nasypie kolejowym. Ówczesny dyrektor kopalni wyrażał chęć splantowania przyległego terenu, aby przygotować miejsce pod budowę, widząc w uporządkowanym placu ozdobę nowo wytyczonej ulicy.
Do pisma dołączono szczegółowe plany, wykonane w styczniu 1907 roku przez budowniczego Emila Twrdego z Pszczelnika, obejmujące barwny rysunek fasady i elewacji bocznej, przekroje podłużne i poprzeczne oraz rzuty poszczególnych kondygnacji, w tym części zawierającej nieckę basenu. Projektant wykonał również obliczenia statyczne, które zostały zatwierdzone 29 sierpnia 1907 roku przez firmę Baugesellschaft fur Lolat – Elsenbeton Kattowitz/Technisches Bureau. W maju 1907 roku budowniczy gminy – Toballa – wydał pozwolenie na budowę basenu. Całkowity koszt budowy, wyliczony 4 września 1907 roku, wyniósł 62 000 Marek. Budowa została ukończona 24 kwietnia 1908 roku, a obiekt zgłoszono do użytku. Pierwotnie funkcjonował jako Łaźnia Miejska, potocznie nazywana „badyhalą”, służąc pracownikom huty „Laura” (późniejszej Huty Jedność) i ich rodzinom. W czasach, gdy prywatne łazienki były rzadkością, łaźnia ta zapewniała dostęp do ciepłych kąpieli, zaspokajając podstawowe potrzeby higieniczne społeczności przemysłowej. Jako kąpielowy zatrudniony został Albert Makosch, a jego zastępcą Stanisław Rzychoń.
W trakcie budowy w 1908 roku przeprojektowano wejście do pływalni i do piwnic, a także zaprojektowano przejście z części piwnicznej do części z basenem. Po lewej stronie fasady mieściło się zejście do piwnic z kotłownią, składem węgla i kablami wysokiego napięcia. Wejściem po prawej stronie wchodziło się na klatkę schodową, która prowadziła do przechowalni sprzętu oraz na basen. Przez poczekalnię i suszarnię wchodziło się na emporę wysuniętą nad niecką basenu, gdzie znajdowały się kabiny do przebierania i przechowywania ubrań (13 po każdej stronie). W części środkowej krótszej ściany umieszczono trampolinę i schody prowadzące na niższy poziom, gdzie były prysznice i niecka basenu. Niecka basenu miała pierwotnie wymiary 16 x 8 metrów (lub 16,33 x 8,60 m) i była podzielona na dwie części: 2/3 dla umiejących pływać i 1/3 dla uczących się. Wokół basenu znajdowało się obejście o szerokości 2 metrów wzdłuż krótszych ścian i 2,30 metra wzdłuż dłuższych. Dłuższe ściany doświetlały cztery prostokątne okna zwieńczone półkoliście, a krótszą ścianę – jedno duże trójdzielne okno, również zakończone półkolistym zwieńczeniem. Nad niecką basenu zaprojektowano sklepienie pozorne, podtrzymywane żelazną kratownicą, a centralną część stanowił świetlik. Dach miał być pokryty szarobłękitną dachówką karpiówką. Wszystkie pomieszczenia basenu, ze względów sanitarnych, były wyłożone płytkami ceramicznymi (flizami).
🏗️ Rozbudowa i transformacja funkcjonalna w XX wieku
W latach 50. i 60. XX wieku (lub w latach 70. XX wieku według innych źródeł) nastąpiła znacząca rozbudowa obiektu. Basen powiększono z pierwotnych 16,33 x 8,60 m do 25 x 8,60 m długości, przedłużając budynek o 14 metrów. Przy tej przebudowie wyburzono tylną ścianę z trójdzielnym oknem. Architekt Stanisław Lesikiewicz zaprojektował przedłużenie basenu w latach 70.. Zlikwidowano wówczas indywidualne łazienki, co przekształciło łaźnię w pełnoprawną pływalnię i umożliwiło organizowanie zawodów sportowych. Ta modernizacja odzwierciedlała zmieniające się standardy cywilizacyjne i rosnącą popularność pływania jako dyscypliny sportowej.
Na początku lat 90. XX wieku, w obliczu transformacji gospodarczej, Huta Jedność, będąca ówczesnym właścicielem pływalni, nie była w stanie jej utrzymać i musiała ją zamknąć. W 1994 roku (lub w 1995 roku) nieużytkowany obiekt został przejęty przez gminę Siemianowice Śląskie i po pierwszym remoncie, w październiku 1995 roku, został ponownie uruchomiony. Dwa lata później, 17 listopada 1997 roku, decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, pływalnia została wpisana do rejestru zabytków ówczesnego Województwa Katowickiego pod numerem A/1649/97. W latach 2006-2008 przeprowadzono również niezbędne prace, aby obiekt mógł dalej funkcjonować.
🛠️ Nowoczesna rewitalizacja i drugie życie zabytku (2016–2019)
Najnowszy etap ewolucji pływalni miał miejsce w latach 2016-2019, kiedy to przeszła ona kompleksową rewitalizację. We wrześniu 2016 roku, z powodu poważnego rozszczelnienia niecki basenowej i ogólnie złego stanu technicznego całego obiektu, pływalnia została wycofana z użytku. Decyzja ta była trudna, ze względu na duże przywiązanie mieszkańców do obiektu. Prezydent Miasta Rafał Piech, wspierany przez mieszkańców, podjął się zadania jej ratowania. Mieszkańcy zaangażowali się w działania popierające remont, a pomysłodawcą akcji „Ratujmy Zabytkową Pływalnię w Siemianowicach” był Krzysztof Frankowicz. Wolontariusze zebrali 8 tysięcy podpisów, które w lutym 2017 roku dostarczyli prezydentowi i wysłali do Ministerstwa Sportu i Turystyki. Dzięki staraniom władz miasta i ogromnemu zaangażowaniu mieszkańców, udało się pozyskać środki i sfinansować remont Pływalni Miejskiej.
Prace remontowe rozpoczęły się latem 2017 roku. Pierwszy etap modernizacji, zakończony w styczniu 2018 roku przez firmę Transcom Sp. z o.o., kosztował 1 067 075 zł brutto. Obejmował on przede wszystkim uszczelnienie i wzmocnienie niecki basenowej (poprzez ankrowanie i wyłożenie folią PVC), remont plaży (nowa wylewka, izolacja, okładziny ceramiczne, odwodnienie liniowe), kompleksową modernizację centrali wentylacyjnej, remont świetlika dachowego oraz częściową wymianę instalacji centralnego ogrzewania w hali basenowej. Przeprowadzono również modernizację zaplecza szatniowego, wyposażając je w nowe szafki, kabiny i przebieralnie. Uroczyste otwarcie odnowionej „Badyhali” po pierwszym etapie nastąpiło 26 stycznia 2018 roku, a dzień później basen został oddany do pełnego użytku.
Kolejny etap modernizacji, rozpoczęty w styczniu 2019 roku, podjęła się firma Efekt Sp. z o.o. z Chorzowa. Zakres prac drugiego etapu był znacznie szerszy i kosztował 4 193 428,96 zł. Obejmował on m.in. czyszczenie zabytkowej elewacji wraz z uzupełnieniem ubytków, hydroizolację fundamentów, wymianę pokrycia dachowego, dostosowanie obiektu do potrzeb osób niepełnosprawnych, remont holu i ciągów komunikacyjnych, wymianę oświetlenia wewnętrznego, wymianę instalacji wodno-kanalizacyjnej, kompleksową modernizację instalacji centralnego ogrzewania wraz z kotłami kondensacyjnymi, wykonanie instalacji wentylacyjnej pomieszczeń suchych oraz kompleksową wymianę instalacji uzdatniania wody. Zastosowano nowoczesne rozwiązania, takie jak panele fotowoltaiczne do zasilania oświetlenia awaryjnego oraz kondensacyjne kotły gazowe do podgrzewu wody użytkowej i basenowej.
Te innowacje wpłynęły na obniżenie zużycia wody i gazu o około 30%. Uroczyste otwarcie po zakończeniu drugiego etapu odbyło się 27 listopada 2019 roku, zbiegając się ze 111 rocznicą oddania obiektu do użytku. Cały projekt rewitalizacji Pływalni Miejskiej był elementem większej całości, obejmującej także przyległy Park Hutnik, współfinansowanej ze środków Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2014-2020. Całkowita wartość projektu wyniosła 6 600 210,00 zł, z czego 85% objęto dofinansowaniem z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Po modernizacji obiekt odwiedziło o 25% więcej użytkowników. Pływalnia zdobyła liczne wyróżnienia, w tym nagrodę w konkursie „Modernizacja Roku & Budowa XXI w.” (2019), wyróżnienie w ogólnopolskim konkursie „Zabytek Zadbany 2020” w kategorii „zabytki techniki”, oraz Nagrodę Marszałka Województwa w konkursie „Najlepsza Przestrzeń Publiczna Województwa Śląskiego” (2020). Mimo przerwy pandemicznej, w 2022 roku „staruszka” była czynna przez cały rok i odwiedziło ją około 61 000 osób.
W jaki sposób Pływalnia Miejska kształtowała społeczność Siemianowic i jej tożsamość?
Od momentu powstania, Pływalnia Miejska odgrywała kluczową rolę w życiu Siemianowic Śląskich, stając się centrum higieny, rekreacji i życia społecznego. Początkowo jako publiczna łaźnia, zaspokajała podstawowe potrzeby mieszkańców, którzy nie posiadali prywatnych łazienek. Z czasem przekształciła się w miejsce aktywnego wypoczynku, gdzie całe pokolenia siemianowiczan uczyły się pływać. Obiekt ten, pieszczotliwie nazywany „badyhalą”, głęboko wpisał się w świadomość i tożsamość lokalnej społeczności.
Pływalnia Miejska stała się świadkiem i uczestnikiem wielu wydarzeń sportowych. Henryk Cibis, 77-letni stały bywalec pływalni od 1961 roku, wspomina, że „basen od zawsze tętnił życiem”, a organizowane tu zawody przyciągały zawodników i kibiców z całego Śląska. To silne przywiązanie emocjonalne mieszkańców do „badyhali” było szczególnie widoczne podczas akcji ratowania obiektu w 2016 roku, co świadczy o tym, jak głęboko pływalnia wpisała się w lokalną tożsamość. Aleksandra Lipko-Firlus, kierownik Pływalni Miejskiej, podkreślała, że mieszkańcy czują ogromne przywiązanie do tego miejsca, ponieważ wielu z nich uczyło się tu pływać. Akcja „Ratujmy Zabytkową Pływalnię w Siemianowicach”, zainicjowana przez Krzysztofa Frankowicza, pokazała siłę i determinację społeczności w obronie dziedzictwa.
Mimo wielu modernizacji, obiekt „wciąż zachowuje swój wyjątkowy charakter” i „niepowtarzalny klimat”, łącząc historię z nowoczesnością. Jest to miejsce, które odwiedzają wszystkie grupy wiekowe – od maluchów po seniorów – tworząc unikalną mieszankę społeczno-pokoleniową. Jej status jako najstarszej pływalni w Polsce, wpisanej do rejestru zabytków, wzmacnia dumę lokalnej społeczności i stanowi punkt odniesienia dla mieszkańców. Obiekt znacząco różni się od nowoczesnych aquaparków, a sam budynek przyciąga wielu koneserów zabytkowej architektury, z charakterystyczną antresolą wokół niecki basenu.
Jakie działania i inicjatywy Pływalni Miejskiej promują aktywność wodną i bezpieczeństwo?
Pływalnia Miejska w Siemianowicach Śląskich to nie tylko miejsce rekreacji, ale także ośrodek aktywnie promujący bezpieczeństwo wodne i różnorodne formy aktywności fizycznej. Niewiele osób wie, że to właśnie w Siemianowicach narodziło się ratownictwo wodne w Polsce. Już w 1905 roku powstał tu I Klub Pływacki Siemianowice, który upowszechniał naukę pływania i szkolił pierwszych ratowników. W 1926 roku Polski Związek Pływacki powołał w Siemianowicach Komisję ds. Ratownictwa Wodnego. Przełomowym momentem było powołanie 29 czerwca 1962 roku Grupy WOPR w Siemianowicach Śląskich.
Obecnie na Pływalni Miejskiej mieści się siedziba miejskiego oddziału Wodnego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego (WOPR). WOPR kontynuuje wieloletnie tradycje ratownictwa, organizując szkolenia i kursy dla przyszłych ratowników oraz prowadząc zajęcia dla dzieci i młodzieży, promując zasady bezpieczeństwa nad wodą, pierwszej pomocy i technik ratowniczych. Działa tu grupa Młodych Adeptów Ratownictwa Wodnego „PIRANIE”, która w każdą sobotę (od 9:45 do 10:45) uczy dzieci doskonalenia technik pływackich, samoratownictwa, pierwszej pomocy i właściwych reakcji na sytuacje niebezpieczne, a także organizuje wyjazdy nad otwarte akweny, zawody oraz wakacyjne obozy sportowo-wypoczynkowe.
Na pływalni odbywają się również treningi sekcji Hokeja Pod Wodą „WALENIE” – dynamicznej dyscypliny sportu, która łączy umiejętności pływackie, strategię i wytrzymałość. „Walenie” to jedna z najstarszych drużyn hokeja pod wodą w Polsce, założona w 2010 roku, a oficjalnie zarejestrowana w strukturach WOPR 29 czerwca 2011 roku. Zespół liczy około 25 regularnie trenujących osób, posiada mieszaną drużynę oraz żeńską drużynę „Walenie Frele”. Treningi odbywają się w soboty o godzinie 10:40, a bezpieczeństwo jest priorytetem, dlatego nowi gracze są stopniowo wprowadzani.
Pływalnia jest także areną wyjątkowych wydarzeń sportowych. Organizuje zawody „Retroswim” – nietypowe zawody pływackie, odbywające się w ramach święta miasta, gdzie obowiązują dawne style pływania (np. 50 m klasyczny z głową nad wodą, 200 m klasyczny z głową nad wodą, 50 m glajch, 50 m trudgen, 50 m na boku) i stroje retro, nagradzane są również najlepsze stylizacje wśród zawodników i widzów. Planowane są również warsztaty nauki pływania stylami retro. Ponadto, od ponad 20 lat (z przerwą pandemiczną), odbywają się tu „Śląskie Potyczki Grup Dziecięcych Ratownictwa Wodnego WOPR” – zawody dla młodych adeptów ratownictwa wodnego z różnych miast regionu (m.in. Chorzowa, Zabrza, Zawiercia, Sosnowca), które odbywają się w mikołajkowej i świątecznej atmosferze, pod patronatem prezydenta miasta Siemianowice Śląskie.
Oprócz tego, Pływalnia Miejska oferuje szeroką gamę zajęć sportowo-rekreacyjnych dla każdej grupy wiekowej. W ofercie znajdują się zajęcia aqua aerobiku, cieszące się dużym zainteresowaniem, rehabilitacji w wodzie dla dorosłych oraz gimnastyka korekcyjna dla dzieci, prowadzona przez wykwalifikowanych fizjoterapeutów. Dzieci z siemianowickich szkół podstawowych (klasy II) uczą się tu pływać w ramach lekcji WF, a także prowadzone są płatne lekcje pływania z instruktorem. Obiekt dysponuje również sauną, siłownią podzieloną na strefy oraz salą fitness, gdzie odbywają się popularne zajęcia jogi i fitness. Basen ma wymiary 25 × 9 metrów i cztery tory, co pozwala zarówno na rekreacyjne pływanie, jak i treningi sportowe.
Podsumowanie
Pływalnia Miejska w Siemianowicach Śląskich to niezwykły obiekt, który przez ponad 117 lat swojej historii przeszedł drogę od prostej łaźni dla pracowników przemysłowych do nowoczesnego centrum sportowo-rekreacyjnego. Jej ewolucja jest odzwierciedleniem transformacji społecznych i ekonomicznych Siemianowic Śląskich – od czasów wczesnego uprzemysłowienia, przez okresy rozbudowy, po wyzwania gospodarcze i imponującą rewitalizację dzięki zaangażowaniu społeczności i wsparciu władz. Dziś pływalnia nie tylko kontynuuje swoją misję promowania aktywności wodnej i bezpieczeństwa poprzez liczne inicjatywy WOPR, zajęcia sportowe i wydarzenia retro, ale także stanowi symbol lokalnej tożsamości i dumy. Jest to miejsce, gdzie historia spotyka się z nowoczesnością, służąc kolejnym pokoleniom Siemianowiczan i przypominając o bogatym dziedzictwie regionu.
Jakie inne historyczne obiekty w Państwa miastach przeszły podobną transformację, stając się ponownie sercem lokalnej społeczności?
Autorzy: zespół redakcyjny ForumSiemiona.pl – łączymy doświadczenie dziennikarskie, merytoryczną rzetelność i optymalizację pod kątem wyszukiwarek. Masz własne wideo lub inne informacje? Napisz do nas: AdminForumSiemiona@proton.me
Chcesz wiedzieć więcej o sprawach ważnych dla NGO z Siemianowic Śląskich? Dołącz do naszej społeczności na Forum Siemiona! Dyskutuj, komentuj i bądź na bieżąco z najważniejszymi wydarzeniami w naszym mieście. 📢 Odwiedź Forum Siemiona i dołącz do Strefy NGO już teraz!
