Towarzystwo Przyjaciół Siemianowic Śląskich (TPSS) to organizacja o ponad półwiecznej tradycji, która odegrała kluczową rolę w kształtowaniu tożsamości kulturowej i historycznej Siemianowic Śląskich. Jako jedno z najstarszych działających stowarzyszeń w mieście, TPSS nieprzerwanie od 1966 roku realizuje misję zachowania oraz promocji dziedzictwa historycznego i kulturowego regionu. Początkowo funkcjonujące jako Towarzystwo Miłośników Siemianowic Śląskich, organizacja przeszła liczne transformacje, niezmiennie pozostając istotnym filarem lokalnej społeczności, inicjując działania na rzecz rozwoju miasta oraz kultywując jego bogatą historię.
Geneza i początki działalności
Idea powstania organizacji społecznej zajmującej się dokumentowaniem i upowszechnianiem historii Siemianowic Śląskich zrodziła się w latach 60. XX wieku. Oficjalnie Towarzystwo Miłośników Siemianowic Śląskich zostało powołane do życia 19 czerwca 1966 roku. Powstanie organizacji wpisywało się w szerszy kontekst rozwoju ruchu towarzystw regionalnych, mających na Polskich ziemiach ponad 200-letnią tradycję sięgającą powołania Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie w 1800 roku.
Okres powojenny nie sprzyjał rozwojowi niezależnych stowarzyszeń. Wiele organizacji działających nawet pod zaborami zostało zlikwidowanych ze względów politycznych, innym zabrano majątek. W tym kontekście powołanie Towarzystwa Miłośników Siemianowic Śląskich było w pewnym stopniu inicjatywą odgórną, mającą realizować program zgodny z obowiązującą wówczas doktryną polityczną. Mimo tych uwarunkowań stowarzyszenie szybko stało się platformą autentycznego zaangażowania miejscowej ludności w sprawy regionu.
Już w miesiącu swojego powstania, Towarzystwo zorganizowało pierwsze „Dni Siemianowic” wraz z korowodem przebierańców mającym uczcić 1000-lecie państwa polskiego. Wydarzenia te obejmowały także konferencje naukowo-techniczne poświęcone hutnictwu i górnictwu oraz wystawy prezentujące dorobek lokalnych zakładów pracy i twórczości amatorskiej mieszkańców.
1966 r.
Transformacja nazwy i struktury
W latach 80. XX wieku nastąpiła zmiana nazwy z Towarzystwa Miłośników Siemianowic Śląskich na obecną — Towarzystwo Przyjaciół Siemianowic Śląskich. Formalnie stowarzyszenie zostało zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym 22 stycznia 2004 roku, otrzymując numer KRS 0000189771.
Działalność na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego
Inicjatywy muzealne i ochrona zabytków
Jednym z najważniejszych osiągnięć Towarzystwa było zainicjowanie utworzenia muzeum miejskiego. Już od momentu swojego powstania w 1966 roku, organizacja rozpoczęła starania o powołanie takiej placówki. Członkowie stowarzyszenia, wśród których należy wymienić Irenę Turczyńską, Krystynę Migałę, Alfredę Barnaś, Danutę Dryndę, Bronisławę Krzyżańską, Zbigniewa P. Szandara i Antoniego Halora, zwrócili się w 1972 roku do ówczesnych władz z propozycją utworzenia miejskiego muzeum.
Po odrzuceniu tej propozycji przez władze wojewódzkie Towarzystwo podjęło decyzję o utworzeniu Miejskiej Izby Regionalnej i ogłosiło akcję zbierania pamiątek oraz obiektów muzealnych. Ostatecznie, w 1974 roku powołano do istnienia Miejską Izbę Tradycji Ruchu Robotniczego i Perspektyw Miasta, której siedzibą stał się XVIII-wieczny spichlerz wchodzący w skład Zespołu Pałacowo-Parkowego. W 1989 roku powstało Muzeum Społeczne z galerią „Po Schodach”, a w 1991 roku, na mocy uchwały Rady Miasta, utworzono Muzeum Miejskie, które funkcjonuje do dziś.
Towarzystwo aktywnie uczestniczyło w gromadzeniu dokumentów i przedmiotów związanych z historią regionu oraz opiekowało się miejscami pamięci i pomnikami dotyczącymi powstań śląskich i II wojny światowej.
Działalność wydawnicza
W 1995 roku Towarzystwo Przyjaciół Siemianowic Śląskich podjęło decyzję o reaktywacji „Gazety Siemianowickiej”, której pierwszy numer ukazał się 22 czerwca. Był to znaczący krok, gdyż „Gazeta Siemianowicka” była pierwszym periodykiem na terenie Siemianowic Śląskich pisanym w języku polskim, skupiającym się na wydarzeniach społeczno-politycznych. Warto zaznaczyć, że gazeta ta wydawana była wcześniej w latach międzywojennych, jednak jej działalność została zawieszona w 1936 roku.
Redakcja reaktywowanej gazety stawiała sobie za cel stworzenie pisma, w którym każdy mieszkaniec mógłby znaleźć najważniejsze informacje o wydarzeniach społecznych. Maria Sokołowa, jedna z inicjatorek wznowienia wydawnictwa, pisała wówczas: „Podjęliśmy się trudu wydawania 'Gazety Siemianowickiej’, gdyż wychodzimy z założenia, że miasto nasze, z racji swych tradycji, swej wielkości oraz ambicji rozwojowych, ma prawo do własnej prasy i swoje prawo powinno wypowiadać własnym głosem”.
Periodyk konsekwentnie prezentował treści dotyczące lokalnej historii, kultury i sportu, unikając nadmiernego angażowania się w sprawy polityczne. Niestety, z powodu problemów finansowych, wydawanie gazety zostało zawieszone w 2007 roku.
Cele statutowe i struktura organizacyjna
Cele statutowe:
Towarzystwo Przyjaciół Siemianowic Śląskich ma jasno określone cele, które obejmują:
- Rozwijanie zainteresowań społeczeństwa historią Siemianowic Śląskich, ochronę pomników, pamiątek i zabytków, utrwalenie pamięci i oddawanie należnego honoru bohaterom tej ziemi, którzy walczyli o wyzwolenie narodowe i społeczne.
- Inicjowanie działań na rzecz ochrony środowiska oraz upiększania miasta.
- Prowadzenie działalności wydawniczej i propagandowej związanej z realizacją zadań statutowych.
- Działalność w obszarach kultury, kultury fizycznej i sportu, oświaty i nauki.
- Dobroczynność i pomoc społeczna.
- Ochrona zdrowia i środowiska.
Struktura zarządcza:
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, stowarzyszenie reprezentuje na zewnątrz przewodniczący zarządu lub dwóch członków zarządu łącznie. Zobowiązania finansowe w imieniu towarzystwa mogą zaciągać: przewodniczący oraz członek zarządu lub skarbnik, oraz członek zarządu.
Obecny zarząd Towarzystwa (stan na 2021 rok):
- Przewodnicząca: Agnieszka Kłyk (od 7 grudnia 2021)
- Wiceprzewodniczący: Jacek Damian Lindel (od 12 kwietnia 2007)
- Sekretarz: Alfreda Barnaś (od 7 grudnia 2021)
- Skarbnik: Beata Grażyna Lata (od 22 stycznia 2004)
- Członek Zarządu: Monika Pojda Dziekońska (od 5 lipca 2013)
Współczesna działalność i znaczenie:
Towarzystwo Przyjaciół Siemianowic Śląskich, które w 2016 roku obchodziło jubileusz 50-lecia działalności, pozostaje istotnym elementem życia społecznego i kulturalnego miasta. Organizacja kontynuuje realizację swoich celów statutowych, angażując się w inicjatywy związane z zachowaniem dziedzictwa kulturowego i historycznego Siemianowic Śląskich. TPSS ma siedzibę przy Alei Sportowców 3 w Siemianowicach Śląskich i jest zarejestrowane jako aktywne stowarzyszenie. Przez ponad pół wieku swojego istnienia, organizacja wypracowała sobie pozycję najstarszego i jednego z najbardziej zasłużonych stowarzyszeń działających na terenie miasta.
Podsumowanie
Towarzystwo Przyjaciół Siemianowic Śląskich, jako najstarsze stowarzyszenie w mieście, odegrało kluczową rolę w kształtowaniu jego tożsamości kulturowej i historycznej. Przez ponad 55 lat swojej działalności, organizacja zainicjowała wiele istotnych przedsięwzięć, w tym utworzenie muzeum miejskiego, organizację wydarzeń kulturalnych i wydawanie lokalnej gazety.
Mimo zmian politycznych i gospodarczych zachodzących w Polsce od 1966 roku TPSS niezmiennie realizuje swoją misję: pielęgnowanie tradycji, ochronę zabytków i miejsc pamięci oraz promocję historii i kultury Siemianowic Śląskich. Organizacja ta stanowi żywe świadectwo zaangażowania lokalnej społeczności w sprawy swojego miasta i regionu, będąc jednocześnie pomostem między przeszłością a teraźniejszością.
Bibliografia:
https://sbc.org.pl/Content/367825/PDF/siemianowicki-rocznik-muzealny-nr-15.pdf
https://muzeum.siemianowice.pl/historia-muzeum/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Muzeum_Miejskie_w_Siemianowicach_%C5%9Al%C4%85skich
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-90f2e303-280a-455b-83e9-606005d1866a/c/dobrzycki.pdf
